Bijna veertig jaar lang heeft Augustinus (354-430) in het Noord-Afrikaanse Hippo Regius de geloofsgemeenschap als predikant gediend. Van heinde en verre kwamen mensen naar deze havenstad om zelf de woorden van de befaamde bisschop te beluisteren of zijn preken in opdracht van anderen op te tekenen.

Op het einde van zijn leven maakte Augustinus de balans op van zijn leven en werk. In dat kader waagde hij zich ook aan een gedurfd project: een forse bloemlezing uit de bijbel. In dit verzamelwerk, genaamd 'Speculum' (Spiegel), geeft Augustinus alle plaatsen uit de bijbel die volgens hem van direct praktisch belang zijn voor iedereen die een goed leven wil leiden. Zonder enig commentaar, behalve een enkel verbindend woord. Je krijgt dus puur 'de bijbel volgens Augustinus'.  Met daarin natuurlijk de te verwachten highlights uit Psalmen en profeten, evangeliën en apostolische brieven. Maar ook minder bekende passages. En het is minstens zo interessant te zien wat de grote kerkvader uit zijn bloemlezing weglaat.

Zo is Augustinus' selectie uit de bijbel een heel persoonlijk boek en boeiend tijdsdocument tegelijk. Maar het is ook een inspirerende keuze, die over alle grenzen van tijd, ruimte en cultuur direct kan spreken tot lezers van nu.

De opgenomen bijbelteksten zijn zoveel mogelijk weergegeven volgens de Nieuwe Bijbel Vertaling (NBV). Alleen op plaatsen waar Augustinus een duidelijk andere grondtekst voor zich had (vooral in bepaalde boeken van het Oude Testament) is de vertaling aangepast.

De Spiegel van Augustinus krijgt in het moderne Augustinus-onderzoek ten onrechte weinig aandacht en wordt door vertalers meestal terzijde geschoven. De nieuwe uitgave is dan ook de eerste ooit in het Nederlands. Hiervoor is een samenwerking aangegaan tussen medewerkers van het Augustijns Instituut Utrecht met het Nederlands Bijbel Genootschap. De uitgave verschijnt met medewerking van het NBG.

Voor de aanbiedingstekst, klik hier.

Het boek is sinds 6 maart 2018 leverbaar.

De makers

Recensies

uit de (combi-)bespreking door  W i m   v a n   d e r   A a  in het Nederlands Dagblad van vrijdag 5 oktober 2018:

'Augustinus voelt het einde van zijn leven naderen. Het is het jaar 427. Wat kan hij zijn volgelingen, de christenen van Carthago en wijde omgeving in het Romeinse Rijk, nalaten? Hij maakt een bloemlezing van stukken uit de Bijbel waarin de geboden en de verboden staan die het christelijk leven richting geven en tot volmaaktheid brengen. De geboden van God functioneren als een soort spiegel, in het Latijn Speculum (ondertitel), waarin een mens wordt geconfronteerd met zichzelf, met zijn zwakheden en onvolkomenheden. Wie daarmee wordt geconfronteerd, die wordt gestimuleerd zijn leven te verbeteren voor God en de naaste. Zulke Specula, spiegels, werden in de vroege Middeleeuwen wel vaker geschreven. Ze functioneerden als een soort overzicht van de gebeurtenissen in de wereld en de kerk en ze geven inzicht tot verbetering van het religieuze en morele leven. Augustinus bedoelde zijn Speculum als een eenvoudig overzicht van Gods geboden voor de gelovige mens die God wil gehoorzamen. Het is geen handboek voor ongelovigen of een verdieping van het intellect. In dit boek vind je een opsomming die dus voorbijgaat aan de historische boeken uit de bijbel, zoals 1 en 2 Koningen, maar ook grotendeels het boek Handelingen. Augustinus zegt: sommige zaken moet een christen gewoon kennen, zoals Genesis 1:1 over de schepping. De geboden van God zijn ook nu nog van belang om religieus en moreel verantwoord te leven. Wie elke dag in deze spiegel kijkt, die kan zien hoeveel voortgang hij heeft geboekt in een goede mentaliteit en daden en hoeveel er nog ontbreekt. Dat maakt dankbaar voor wat je hebt ontvangen - de genade dat God geeft wat Hij eist gaat voorop - en dat geeft kracht om weer je best te doen en te bidden en werken aan verbetering.

de Bijbel spreekt
Het is een bijzonder boek, waarin Augustinus zelf nauwelijks aan het woord komt. De Bijbel spreekt voor zichzelf met 555 citaten uit 24 boeken van het Oude Testament en 239 uit de 27 boeken van het Nieuwe Testament. Een enkele keer lees je - in schuin gedrukte letters - het eigen commentaar van de kerkvader van het Westen. Meestal voorafgaand aan een serie citaten uit een volgend bijbelboek, een enkele keer achteraf. Dan legt hij uit waarom er wel of geen of weinig citaten van een bijbelboek zijn. Bijvoorbeeld over het Johannesevangelie, dat hij het beschouwende en het meest diepgaand van de evangeliën vindt, maar dat niet uitblinkt in ge- en verboden. De Bergrede uit Matteüs staat er daarentegen bijna helemaal in. Het lijken nogal wat citaten al met al, maar toch zegt hij dat hij maat heeft gehouden, het boek is immers bedoeld om 'van buiten te leren'. Waarvan akte! Kom daar nog eens om vandaag. Toch heeft het Augustinus zelf geholpen en getroost. Op zijn eigen sterfbed in 430 liet hij de boetepsalmen (o.a. Psalm 6, 37 en 51) opschrijven op grote vellen en aan de muren van zijn sterfkamer hangen. Hij kende ze uit zijn hoofd, maar wilde ze toch als een spiegel voor zijn ziel voor zich zien. Hij had daarbij genoeg aan de letterlijke tekst van de Bijbel.

(...)

De overeenkomst tussen deze twee boeken zit in de liefde voor de Bijbel en de overtuiging dat het goed voor je is deze verhalen - bij Augustinus de geboden - te kennen en toe te passen. Bij Augustinus sta je rechtstreeks in de spiegel van de Bijbel zelf te kijken, bij Pieterse mag je meelezen en kijken in de spiegel van zijn parafrase en toepassing. Beide lijken me niet overbodig, sterker nog, zeer nuttig.'

---

Zeer uitvoerige bespreking door  S h a r i   B o o d t s   in  K l e i o, online recensies, 2019

Klik hier voor de volledige tekst

latest changes here: