|
Martialis
Spektakel in het
Colosseum
bezorgd, vertaald en
toegelicht door Vincent Hunink,
Uitgeverij P., Leuven 2003
(2e druk 2008)
ISBN 90-76895-64-3 (40
p.; EUR 12)
tweede druk ISBN 978-90-79433-17-9
Ter
gelegenheid van de opening van het Colosseum
te Rome in 80 na Chr. schreef de later
beroemde dichter Martialis een bundeltje
gelegenheidsgedichten, het Liber
Spectaculorum (Boek van de Spelen).
In
deze bundel, waarschijnlijk het vroegste
bewaarde werk van Martialis, zien we reeds
zijn scherpe pen, maar ook een treffende
illustratie van de typisch Romeinse
mentaliteit. Plezier in wrede executies,
grappen over wilde dierengevechten,
uitvoerige lof van de keizer, grollen en
grappen, puzzeltjes en variaties op een
thema: alles is in deze bundel
voorhanden.
De uitgave
bevat een Latijnse tekst en een vertaling in
jambische verzen, uiteraard aangevuld met een
nawoord.
Een
aantal van de vertaalde verzen wordt al eerder
gepubliceerd in: Fik Meijer, Gladiatoren,
Athenaeum-Polak & Van Gennep,
Amsterdam 2003.
Over
Martialis' bundel schreef ik een artikel: 'Met
Martialis naar het Colosseum', in: Streven
70, 2003, 579-588. Zie de link naar
Martialis op VincentHunink.nl
---
HERDRUK! Met een paar kleine correcties is
de bundel uit 2003 herdrukt in 2008.
FRAGMENTEN
LAUREOLUS
(7)
Zoals
Prometheus
vastgeketend aan zijn rots
de
vogel met zijn vele borstvlees voedde,
zo
bood
Laureolus een Schotse beer zijn buik,
genageld
aan een kruis, nu geen decor
maar
levensecht.
Zijn lichaam werd een bloedende hoop
flarden:
levend, ja, maar mens niet meer.
Zijn
straf
was zeer terecht. De booswicht had zijn heer
of
oudeheer gekeeld, of schennende handen
uitgestrekt
naar
oeroud tempelgoud, of jou,
ons
Rome, aan wrede vlammen prijsgegeven!
Zijn
daden
stelden alle mythen in de schaduw.
Zo ook zijn
straf: een oud verhaal werd waar.
ONDANK
(10)
Een
trouweloze
leeuw had - stank voor dank - de tanden
pardoes
in de hand van zijn oude baas gezet.
Hij
kreeg
de straf die hij verdiende. Nu de zweep
niet
hielp, bracht wapenkracht hem op de knie.
Wat
moet
het gedrag van mensen dan wel zijn, nu
Caesar
beesten
minder wild gebiedt te worden?
BIJZONDER
EREBLIJK
(17)
Dat
een
olifant u, keizer, nederig begroet
terwijl
hij net een stier nog schrik aanjoeg,
dat
is,
gelooft u mij, geen kunstje op bevel:
ook hij voelt aan
dat onze god present is.
RECENSIES
Spektakelgedichten
Martialis, Spektakel in het Colosseum
door P a t r i c k D
e R y n c k
(De Morgen, 24 september 2003)
Er werd in Rome veel meer
(goedkoop) theater gespeeld dan dat er (dure)
gladiatorenshows werden gegeven. Maar in de
jaren zeventig deed keizer Vespasianus een
politie ke meesterzet. Midden in het
paleiselijke Gouden Huis van zijn voorganger
Nero liet hij in Rome het amfitheater optrekken
dat we sinds de Middeleeuwen als 'het Colosseum'
kennen. Een imposant reuzenei, een ongeëvenaard
symbool van een nieuwe tijd, een stenen
veroordeling van de gehate Nero én een manier om
een geliefd amusementsspektakel, dat bovendien
dienstdeed als propaganda voor de keizer,
permanent midden in de Eeuwige Stad te brengen:
de gladiatorenspelen. Vespasianus bekostigde de
werken met middelen uit zijn oorlog tegen de
joden en liet het amfitheater vermoedelijk door
joodse krijgsgevangenen optrekken. Bouwtijd:
tien jaar. In 80 werd de kolos ingehuldigd. De
openingsfeesten duurden honderd dagen.
De
Spaans-Romeinse dichter Martialis, die vooral
als vuilspuiter bekendstaat, speelde in dat jaar
80 stads- en staatsdichter en maakte bij de
gigantische openingsspelen een bundel waarin hij
zich van een andere kant laat zien: als
hielenlikker van keizer Titus, de zoon van
Vespasianus. Er resten nog zo'n dertig
gedichtjes van dat boek over het spektakel in
"het nieuwe wereldwonder", waarmee Martialis
zich in de gunst van de imperator vleide. Onder
meer dankzij z'n boekje weten we dat gladiatoren
soms verplicht werden mythologische figuren na
te bootsen in hun gevecht op leven en
dood, zoals ene Laureolus die als Prometheus
aan een rots werd vastgeketend en door een
Schotse beer verscheurd: "Zijn lichaam werd
een bloedende hoop - flarden: levend, ja, maar
mens niet meer". Martialis, die ook het meest
huiveringwekkende droog en geamuseerd
beschrijft, concentreert zich in zijn
poëtische vignetten, retorische variaties op
een thema, vooral op de gevechten tussen
mensen en dieren, het klassieke
ochtendspektakel van een dagje Colosseum. Hij
evoceert ook de 'zeegevechten', een onderdeel
van de honderddagenpremière.
Vincent Hunink vertaalde en schreef een
gebald nawoord voor dit tweetalige boekje dat,
zoals gewoonlijk, mooi verzorgd werd
uitgegeven door het Leuvense P.
===
De
onverbiddelijke 5 Romeinse meesters in
satire
(Ovidius, Horatius, Martialis, Juvenalis,
Apuleius)
door:
A n n
e m i e S m e k e n s
in: De
Tijd (...)
Ook dit juweeltje van
Uitgeverij P is tweetalig! Het betreft hier zonder
twijfel het meest atypische werk van de satiricus
Martialis. De man van de azijnscherpe en
trefzekere puntdichten schreef ook een reeks
feestdichten voor de opening van het Colosseum
onder keizer Titus. Het werd in de eerste plaats
een ode aan de keizer. Hopend op een roemvolle
carrière, wou Martialis bij hem in de gratie
vallen. Tegelijk is het ook een lofiang op de
gladiatorengevechten en de Romeinse spelen. Een
tafereel waarbij bijvoorbeeld een vrouw, zoals de
mythische Pasiphae, door een stier in de arena
verkracht wordt, is er geen uitzondering. Het
gemak waarmee dat laconiek beschreven wordt, maakt
de gebeurtenis nog meer huiveringwekkend.
latest
changes here:
17-09-2017
|