de samenzwering van Catilina,de oorlog
tegen Jugurtha
vertaald door Vincent Hunink,
ingeleid door Fik Meijer Athenaeum - Polak & Van Gennep,
Amsterdam 2015 (gereviseerde editie)
ISBN 78
90 253 0060 9; pb, 221 p.
De ongebreidelde Romeinse
expansie in de derde en tweede eeuw voor
Christus leidde tot enorme sociale problemen
en een scherpe tweedeling. Machtsmisbruik en
corruptie begonnen welig te tieren bij de
oligarchie, terwijl de lagere klassen amper
profiteerden van de nieuwe welvaart.
Onvermijdelijk kwamen deze maatschappelijke
spanningen tot ontlading.
Uit de samenzwering van Catilina (63 v.
Chr.) en de oorlog tegen Jugurtha (111-105
v. Chr.) blijkt hoe ernstig de crisis van
Rome is. De Romeinse geschiedschrijver Gaius
Sallustius Crispus (86- 34 v.Chr.)
beschrijft gefrustreerde burgers die het
opnemen tegen hun eigen staat, en corrupte
magistraten die een oorlog verprutsen en
zich laten manipuleren door een barbaarse
koning.
Sallustius kan schitterend klagen over 'de
teloorgang van alle morele waarden', maar
heeft daarbij ook oog voor psychologische
nuances. Zijn meeste personages worden
ambivalent getekend: zo heeft de boosdoener
Catilina ook duidelijk goede eigenschappen.
Beide werken laten zich lezen als tragedies
over de Romeinse Republiek.
Met zijn pessimistische visie en zijn
bondige stijl werpt Sallustius een boeiend
licht op het republikeinse Rome. Dat hij ook
persoonlijk 'boter op zijn hoofd had', als
mislukt politicus en beschermeling van
Caesar (na wiens vermoording in 44 hij zijn
werk schreef), maakt hem psychologisch nog
interessanter. Literair hoort Sallustius
thuis tussen de allergrootsten, naast zijn
geliefde model Thucydides en zijn beroemde
navolger Tacitus.
De inleider, Fik Meijer, is bijzonder
hoogleraar Zeegeschiedenis en Maritieme
Archeologie van de klassieke oudheid aan de
Universiteit van Amsterdam. Hij vertaalde
onder meer Gregorius van Tours en (samen met
M.A. Wes) Flavius Josephus.
De vertaling van
1999 is geheel herzien
en deels ingrijpend
aangepast. Ook de inleiding is
herzien. Tevens is een uitvoerige
namenindex toegevoegd.
SALLUSTIUS
Rome in verval
de samenzwering van Catilina,de oorlog
tegen Jugurtha
vertaald door Vincent Hunink,
ingeleid door Fik Meijer Athenaeum - Polak & Van Gennep,
Amsterdam 1999
FRAGMENT
De
medestanders (14-16)
In een stad
die zo groot en zo verloederd was, bracht
Catilina uiteraard zonder enige moeite allerlei
verlopen en misdadig volk op de been, dat hem
als een zwerm omringde. Want iedere hoerenloper,
echtbreker of kroegganger die met eigen hand,
maag of orgaan zijn erfdeel had verbrast,
iedereen die een grote schuld had opgebouwd om
een schandaal of vergrijp af te kopen, alsook
alle mogelijke soorten wurgers, heiligschenners,
gerechtelijk veroordeelden en misdadigers die
hun straf vreesden, en daarbij nog allen die
leefden van hun hand of tong dankzij meineed of
moord op medeburgers en tenslotte iedereen die
achtervolgd werd door schandalen, armoede of een
slecht geweten -- dát waren Catilina's naasten
en getrouwen. En als er al eens iemand zonder
iets op zijn kerfstok bevriend raakte met
Catilina, werd hij door de dagelijkse omgang en
alle verlokkingen gemakkelijk van hetzelfde of
soortgelijk kaliber.
Het waren
vooral jongeren met wie Catilina nauwe contacten
aanknoopte. Doordat zij geestelijk nog kneedbaar
en plooibaar waren, kon hij hen gemakkelijk in
zijn vallen laten lopen. Want al naar gelang
ieders leeftijd en passie leverde hij aan de één
meisjes van plezier en kocht hij voor de ander
honden en paarden. Kort en goed: hij spaarde
kosten noch moeite om hen maar afhankelijk te
maken en aan zich te binden. Ik weet dat sommige
mensen dachten dat de jongeren die bij Catilina
kind aan huis waren het met hun eerbaarheid niet
zo nauw namen. Dit gerucht berustte echter op
allesbehalve concrete bewijzen.
Als jongeman
had Catilina zich al seksueel misdragen, met een
meisje van adel, met een Vestaalse priesteres,
en meer van dergelijke dingen gedaan die in
strijd zijn met alle menselijk en goddelijk
recht. Uiteindelijk werd hij verliefd op Aurelia
Orestilla, een vrouw van wie geen fatsoenlijk
man ooit iets heeft aangeprezen behalve haar
schoonheid. Zij twijfelde of zij wel met hem zou
trouwen, omdat zij bang was voor een al
volwassen zoon van hem uit een eerder huwelijk.
Het geldt als zeker dat hij daarom die zoon
heeft gedood en zo zijn huis heeft geruimd voor
dit misdadige huwelijk.
Vooral deze
moord is volgens mij een belangrijk motief voor
hem geweest om zijn wandaad te bespoedigen. Want
zijn onreine ziel, vol haat jegens goden en
mensen, kon niet meer tot bedaren komen, of hij
nu wakker was of sliep. Zozeer bleef hij er
innerlijk mee bezig en voelde hij de kwelling
van zijn slechte geweten. Vandaar zijn bleke
kleur, zijn akelige oogopslag en zijn
afwisselend snelle en trage pas. Kortom, aan
zijn gezicht en manier van doen was zijn
gestoordheid af te lezen.
De jongeren
die hij had weten aan te trekken, zoals ik
eerder vermeldde, leerde hij intussen allerlei
slechts. Sommigen van hen zette hij tijdelijk in
als valse getuigen of ondertekenaars; hun woord
van trouw, hun kapitaal of de gevaren die zij
liepen interesseerden hem amper. Later, als hij
hun goede naam en eer eenmaal had aangetast,
dwong hij hen tot andere, zwaardere vergrijpen.
Als er op een bepaald moment geen reden
voorhanden was om kwaad te doen, liet hij mensen
die hem geen strobreed in de weg legden evengoed
belagen en vermoorden als wie dat wel deden. Hij
wilde handen en hart natuurlijk niet laten
verslappen door nietsdoen! Desnoods was hij dus
ook zonder aanleiding slecht en hard.
Dit dan waren
de vrienden en medestanders op wie Catilina
vertrouwde. Verder had men overal ter wereld
torenhoge schulden en hadden de meeste veteranen
van Sulla op te grote voet geleefd, waardoor zij
nu terugdachten aan hun rooftochten en zege van
weleer en alle hoop op een burgeroorlog stelden.
In die
situatie beraamde Catilina een plan om de
Republiek omver te werpen.
REACTIES
Uit de korte bespreking van P i e t e
r S t e i n z in NRC Handelsblad
van 23-10-2015:
'... uitstekend
vertaald door Vincent Hunink'
Bespreking door N i e l
s S t o f f e l s op
http://www.archeologienederland.nl/recensie/sallustius-bederf-van-binnenuit-crisis-in-rome/
Fragment: 'Wederom een prima vertaling van
twee van de klassieke Latijnse werken door
Vincent Hunink. De stijl van Sallustius is
moeilijk te vertalen maar komt toch over naar
de moderne lezer. De inleiding van Fik Meijer
zet Sallustius en zijn werken daarbij in
context. Een literatuurlijst voor de
geďnteresseerde lezer die zich wil verdiepen
in Sallustius en het recente onderzoek zou een
welkome aanvulling zijn op deze publicatie."
===
signalement (zonder vermelding van namen van
inleider en vertaler) in verzamelrecensie door
G e r t - J a n O o s t e r o
m in Reformatorisch dagblad
15 januari 2016, p.10
===
signalement door nn in WinQ van 31 mei 2016, p 161
'(...) Puntig en zonder omhaal beschreven in een opgefriste vertaling van Vincent Hunink.'
