This page refers to an
electronic index to the published letters by Gerard Reve, one of the greatest
20th century authors in the Netherlands.
---------
Gerard Reve is als schrijver bovenal bekend om
zijn spraakmakende romans. Maar veel doorgewinterde liefhebbers vinden dat
zijn mooiste werk eigenlijk bestaat uit de zeer omvangrijke productie van
brieven. Tot nu toe werden een groot aantal verspreide bundels brieven
gepubliceerd, doorgaans collecties van brieven van Reve aan één persoon, of
een aantal personen. Voor wie de brieven chronologisch wil lezen, onstaat
daardoor een probleem. Men moet van boek naar boek gaan en bladerenderwijs de
brieven in de juiste tijdsvolgorde lezen.
Gelukkig is er hulp. In
1989 publiceerde ik in boekvorm de Index Revianus:
INDEX
REVIANUS Uitgeverij Verzameld Werk,
Nijmegen 1989
-- hier
en daar nog antiquarisch te verkrijgen!). In
dit praktische hulpmiddel krijgt de belangstellende lezer een chrologisch
geordende lijst van alle gepubliceerde brieven van Reve.
De tijden veranderen, en
Revianen veranderen mee. Thans, dertien jaar na de boekpublicatie (als dat maar
geluk brengt!) volgt op deze site de electronische versie van de Index, die dan
ook terecht is omgedoopt tot Index Revianus Electronicus.
De basis van het materiaal is
de gedrukte tekst van de uitgave uit 1989. Deze is bewerkt en aangevuld met alle
inmiddels verschenen brievenboeken. De verwijzingen zijn, waar nodig, gewijzigd,
met name door het verschijnen van het Verzameld Werk.
Voortaan dus bij voorkeur de
PC naast de Reve-boekenkast paraat houden, maar printen kan natuurlijk
ook. Het materiaal is vanaf nu vrijelijk beschikbaar voor alle Reve-liefhebbers!
Wie het hergebruikt wordt wel vriendelijk verzocht de bron, namelijk deze
website, te vermelden, evenals de naam van de maker. Een kwestie van
fatsoen, zoude ik zeggen.
De Index Revianus is geheel
herzien en bijgewerkt met de allernieuwste uitgaven.
December
2003 verscheen: Eric Schneyderberg, Gekke jongen, wijze man; over Boudewijn
Büch en Gerard Reve-over Gerard Reve en Boudewijn Büch, (Aenigma)
Amsterdam 2003; geen ISBN, niet in de handel. In deze uitgave wordt
geciteerd uit onuitgegeven correspondentie tussen Reve en Büch. Omdat het niet
om voor iedereen toegankelijke teksten gaat, is de uitgave niet verwerkt in de
Index Revianus.
Februari 2010: de terecht
veelgeprezen en vuistdikke biografie van Reve door Nop Maas (2009-2010) put uit
een schat aan brieven van Reve. Het gaat voor een groot deel om ongepubliceerde
brieven, waaruit alleen losse passages of zinnen worden geciteerd of
geparafraseerd. Het is voor een Index-maker ondoenlijk om al dat materiaal te
verwerken. Tot nader order blijft de biografie dus buiten de Index. Helaas.
NIEUWS
Verschenen (najaar 2005):
Gerard Reve, Geert van Oorschot, Briefwisseling, Amsterdam 2005
Deze langverwachte nieuwe uitgave bevat
zo'n 700 brieven, waarvan het merendeel van Reve.
Verschenen (najaar 2007):
Gerard Reve, Moedig
voorwaarts, brieven aan Bert en Netty de Groot, De Bezige Bij, Amsterdam
2007
Verschenen (voorjaar 2008)
W.F. Hermans, Gerard
Reve, Verscheur deze brief! Ik vertel je veel te veel. Een briefwisseling,
(De Bezige Bij) Amsterdam 2008
Deze drie nieuwe, omvangrijke brievenboeken zijn, voor zover het brieven van
Reve betreft, verwerkt in de nieuwe, VIERDE versie van de Index
Revianus. (voorjaar 2008)
Te verschijnen:
Verzamelde Brieven Deel 1
Dit deel van de definitieve verzamel-editie van de brieven bevat de her en der
gepubliceerde brieven tot aan 1965. Helaas dus geen nieuw materiaal, maar wel
gaat een oude wens in vervulling, die ooit achter deze Index Revianus lag: alles
op volgorde!
Binnenkort dreigt de
Reve-brievenindex dus deels overbodig te worden. Of niet? We wachten af.
De uitgave is helaas voor
onbepaalde tijd uitgesteld
Wanneer u het PDF-bestand
niet goed kunt downloaden of printen, kunt u contact met mij opnemen.
Gerard (Kornelis van het) Reve in 1969. (Foto Vincent Mentzel)
TECHNISCHE
INFO
1. De term 'brievenboeken'
dient ruim te worden opgevat: behalve de boeken van Reve die uitsluitend brieven
bevatten heb ik ook de brieven die in verzamelbundels van Reve zijn
gepubliceerd opgenomen. Ik heb mij daarbij beperkt tot de onder naam van Reve
verschenen normale handelsuitgaven. Hierdoor vallen dus alle brieven die slechts
in bibliofiele uitgaven verschenen zijn (zoals de brieven aan Jotie T'Hooft uit
1985 en brieven aan Rudy Kousbroek uit 1986) buiten de lijst, evenals brieven
van Reve die in boeken van anderen gepubliceerd zijn. Ook alle niet
gepubliceerde brieven in privé-bezit blijven buiten beschouwing. Een
inventarisatie daarvan zou op zichzelf interessant zijn, maar valt buiten het
doel van deze index.
De reisbrieven van Op
weg naar het einde en Nader tot U, en de in Verzameld Werk uitgegeven
reisbrieven worden hier beschouwd als brieven, en zijn dus in de lijst
opgenomen.
Van alle brieven is
de laatste boekpublikatie genomen. Zo wordt bijvoorbeeld voor de vroege brieven
aan Simon Carmiggelt niet verwezen naar De taal der liefde, maar naar Brieven
aan Simon C.. Zie voorts de bibliografie.
Eind 2002 verscheen
een boekje over Reve door Tom Rooduijn, waarin uit enkele nog ongepubliceerde,
belangwekkende correspondenties wordt geciteerd. Na enige aarzeling heb ik de
met naam en datum genoemde brieven opgenomen in de index. Deze verwijzingen naar
onvolledige brieven zijn in cursief gezet en voorzien van de aanduiding (citaten).
2. De volgende
gegevens zijn opgenomen: plaats, datum, geadresseerde en vindplaats (boek en
pagina). Zoveel mogelijk is exact overgenomen wat in de uitgaven staat. Enkele
evidente zetfouten zijn stilzwijgend verbeterd. Een aantal aanpassingen moest
echter worden gemaakt (zie 3. t/m 6.)
3. Bij de datering
zijn alle data genormaliseerd tot het cijferpatroon dag/maand/jaar. Zo wordt
een opgave in de tekst als '1 september 1963' tot 01/09/63, '4 october
1670' tot 04/10/70, 'le 26 janvier 1976' tot 01/01/76, 'Pinkstermaandag
1963' tot 03/06/63. Indien een brief niet op één dag is geschreven, is van
elke in de brief aangeduide datum een aparte ingang in de index gemaakt. Dat
betekent dus dat er meer ingangen dan brieven zijn. Bij onvolledige opgave van
het jaar is dat stilzwijgend aangevuld, als geen misverstand mogelijk is. Bij
brieven waar elke vorm van datering ontbreekt heb ik een andere methode moeten
volgen. Het gaat hier om (1) gewone brieven en (2) ingezonden brieven, met name
uit de miserabel uitgegeven bundel Schoon schip. Terwille van de ordening
heb ik bij de eerste groep, voor zo ver mogelijk, een datum aangevuld, die dan
tussen haakjes gezet is, zoals '(ca. 03/59)'. De plaatsing in de lijst van dergelijke
brieven vormt soms een probleem: in een aantal gevallen kan uit de
plaatsaanduiding of de inhoud van de brief voldoende informatie worden afgeleid
voor een min of meer korrekte plaatsing, in andere gevallen moet ik volstaan met
het rangschikken van een brief aan het begin of einde van een maand. Bij jaren
die niet rijk vertegenwoordigd zijn in de gepubliceerde korrespondentie leveren
onvolledig gedateerde brieven meestal geen probleem op voor de plaatsing. Bij de
tweede groep, de ingezonden brieven, heb ik bij ontbreken van datering de
publikatiedatum aangehouden. In de lijst zijn deze data voorzien van een
aanduiding `P', zoals '(P.05/09/75)'.
4. Bij de
plaatsaanduiding is in principe gekozen voor de plaatsnaam. Soms is die tussen
haakjes toegevoegd. Bij ontbreken van enige plaatsaanduiding is de afkorting 'z.p.'
(zonder plaats) gebruikt. Huisnamen zijn tussen aanhalingstekens gezet, zoals 'Sea
View'. Reve zelf gebruikt in zijn Friese periode vrijwel steeds de plaatsnaam 'Greonterp',
vaak aangevuld met de huisnaam, zoals 'Huize Algra'. In de lijst is consequent
voor 'Greonterp' gekozen. In zijn vanuit Le Poët-Laval verstuurde brieven
gebruikt hij juist meestal de huisnaam 'La Grâce', en blijft de plaatsnaam
nogal eens weg. In de lijst is hier steeds gekozen voor 'La Grâce'. Ik volg
hierbij Reve's eigen vereenvoudigde plaatsaanduiding zoals in de Brieven
aan Ludo P..
5. Bij de
geadresseerde is, in het geval van brievenboeken, de naam opgenomen zoals die in
de titel van het boek geschreven wordt, en niet zoals in de aanhef van elke
afzonderlijke brief. Alleen in een geval als de brief van 10/08/63 aan M.,
opgenomen in de Brieven aan Wimie, is van deze regel afgeweken, omdat het
daar om een geheel andere persoon gaat. Pseudoniemen, koosnamen, verkorte namen,
en dergelijke zijn niet veranderd, voorzover ze door Reve zijn gebruikt.
6. Bij de boek- en
pagina-aanduiding vallen de brieven in Album Gerard Reve op. In dit boek,
dat bibliografisch zo mogelijk nog slechter uitgegeven is dan Schoon schip,
zijn de pagina's niet genummerd. Derhalve heb ik er niet naar kunnen verwijzen.
LINKS
Over
Gerard Reve is uiteraard heel wat op het Internet te vinden. Enkele nuttige
tips:
Nieuw,
per begin december 2003, en meteen heel erg goed en actueel is: Nader tot Reve.
Aanbevolen voor de nieuwste info, nuttige links, foto's etc.
Op
Reve-weblog kunnen
liefhebbers van Reve ook met elkaar schrijven.
Via
een nuttige Reve-startpagina is
nog meer info te krijgen, waaronder veel teksten en links.
Kaart van Reve aan Komrij op verkooptentoonstelling
Antiquariaat Aioloz te Leiden organiseerde
van 31 maart tot en met 21 april 2004 een verkooptentoonstelling van een
collectie manuscripten en documenten van Gerrit Komrij. Het materiaal is
allemaal origineel en afkomstig van de zolder van Komrij (het resultaat van
een grote schoonmaak).
De tentoonstelling bevat 350 zeer uitlopende stukken: van een
archiefdoos uit de periode 1963-1968 met gedichten en brieven (à
23.500,-), de vertaling door Komrij van het toneelstuk Het belang van
Ernst van Oscar Wilde (à 7.950,-) én een ansichtkaart van Gerard Reve
aan Komrij uit 1969.
De tekst op dekaart, verstuurd vanuit Quarteira Algarve, Portugal) op 4 mei 1969 luidt als volgt:
"Lieve
Gerrit & Charles, Gloeiende zon overdag & verfrissende koelte
s'avonds & s'nachts. Zo moet het over de hele wereld. De Jongens
hier zijn wel hartverscheurend mooi & weerloos. Verscheidene van hen
lijken op Charles."
"Ik hoop dat ik nog bovenaan de lijst sta van hen, met wie Charles
lichamelijk mag verkeren. Ik ben heel slank & bruin geworden. Ik kom
langs in een nieuw pak & en met het haar sportief geknipt, & en
alles van onderen goed gewassen & en duchtig uitgeschuimd. Desnoods
hoef ik alleen maar Charles zijn liefste 2 werelden, met het heelal
daartussen, door zijn fluwelen broek heen te voelen, terwijl ik mijzelf
in aanbidding beroer. Liefs kusjes van Wolfje & Gerard."
bron: http://www.nadertotreve.nl/nieuws
Eerder over Reve gepubliceerd:
Eigenlijk geloof ik niets; Essays over het werk van Gerard Reve,
red.Vincent Hunink, P.Sars en
J.Paardekooper
Nijmegen 1990; [187 p.];