|
VincentHunink |
|
|
HOME | VERTALINGEN | ALLE PUBLICATIES | INDEX | CONTACT |
|
Damon, Budel 2007 ISBN 9789055737543; 272 blz. geb. € 22,90 De Romeinse literatuur staat voor een groot deel ver af van het dagelijkse leven. Gewone mensen, met hun eigen zorgen en hun eigen verhalen, komen we er niet veel tegen. Daarvoor kan de lezer gelukkig terecht bij een groot aantal overgeleverde grafinscripties. In soms onbeholpen Latijn en met veel cliché's en standaardwendingen hebben mensen uit de hele Romeinse tijd, overal in het Rijk, geprobeerd om iets van zichzelf of hun dierbare naasten voor eeuwig vast te leggen. Trotse grootspraak en ontroerende tederheid, persoonlijke drama's en verdriet maar ook vrolijkheid, spot en getuigenissen van levensgenieters, in Levend in steen trekken ze allemaal voorbij. Deze zeer ruime bloemlezing bevat een kleine zevenhonderd inscripties, in Latijn en vertaling. De teksten zijn gegroepeerd naar thema en worden verder zonder commentaar gegeven: ze spreken, letterlijk, voor zichzelf. Het boek is een grondige bewerking van de Duitse bloemlezing in de Tusculum-reeks door G. Pfohl. De teksten zijn herzien en uitgebreid, en volgens andere principes vertaald (metrische en halfmetrische teksten in vrije verzen) en toegelicht. De selectie als geheel is aangevuld met een reeks christelijke en lokale inscripties.
De tekst hiervan is hieronder overgenomen met welwillende medewerking van de journalist, Hans Gulpen.
NIJMEGEN - Goed van afkomst, met mooie wangen, maar vol schroom, ligt zij hier, ten slotte, verdrukt door een ongunstig lot. Een en dezelfde nacht gaf haar haar bruiloft en haar dood.’ Gestorven
tijdens de eerste huwelijksnacht: het overkwam
de twintigjarige Solida uit
Aquileia, circa 400 na Chr. Wat is hier
gebeurd? We zullen het nooit weten.
Solida’s grafschrift is te vinden in Levend
in steen, een bloemlezing van Romeinse
grafteksten van de Nijmeegse latinist
Vincent Hunink. Opwekkend boek, meneer Hunink. Wat hebt u met grafschriften? „In
mijn studietijd kreeg ik vooral hoog-literaire
klassieken te lezen: Vergilius,
Cicero, Tacitus. Prachtig natuurlijk, maar het
leven van gewone mensen zie je in
hun werk niet terug. Toevallig kreeg ik al
vroeg ook een boek met Romeinse
grafschriften in handen. Dat boeide me enorm.
Het is of je mensen van lang
geleden, in hun eigen woorden, weer tot leven
ziet komen. Toen wist ik meteen:
hier wil ik ooit méér mee doen.” Wat
leren we van de inscripties? „De
grafschriften
geven vaak details over het gezinsleven van de
dode. Daar kun je
veel uit afleiden over het dagelijks leven van
de Romeinen. Zo kom je artsen en
kooplui tegen, vroedvrouwen, kroegbazen,
middenstanders, huismoeders en slaven.
Die zie je in de hogere literatuur niet
zoveel. Ik vind die historische
informatie niet eens zo belangrijk. Ik wilde
de teksten voor zichzelf laten
spreken. Want ze zijn vaak ontroerend. Ik was
op zoek naar mooie, persoonlijke
teksten, die iets wezenlijks zeggen over de
mens erachter. Dat is zo prachtig
aan deze grafschriften: iemand wordt in drie
regels treffend neergezet. Een paar
woorden zijn genoeg om lezers te ontroeren.
Zelfs na tweeduizend jaar.” Zijn
er tearjerkers bij? „Bij
een paar ervan heb ik echt een traantje
weggepinkt. Teksten over gestorven
slavenjongens van zestien of kleine meisjes
die net konden praten: levens in de
knop gebroken. Dan realiseer ik me wat een
geluk ik zelf in het leven al heb
gehad. Een van de allermooiste grafschriften:
‘Mijn advies aan de mensen:
niemand moet de moed laten zakken.’ Geweldig
dat iemand zoiets op zijn graf
zet!” Wat
zet u op uw eigen steen? „De nabestaanden moeten maar kijken wat ze willen. Maar als ze niets kunnen verzinnen, heb ik in mijn archief een Latijns grafschrift klaarliggen, waarin een paar hoofdzaken staan. Mijn naam, en dingen waar ik altijd van hield: de zon, het Latijn, lieve mensen en mooie dingen, kortom van het goede in het leven. En verder dat ik nergens meer van weet en in handen ben van God. Daar hoop ik dan maar op.”
66 A]emilia Donatiua u(ixit) a(nnum) I m(enses) IIII d(ies) XIII h(ic) s(ita) e(st), quae dulcior uixit rosa. + Aemilia Donativa, die een jaar, vier maanden en twaalf dagen leefde, is hier gelegen. Zij leefde zoeter dan een roos. Tébessa (DZ), CE 2185.
67 Sex. L. M. Iuliei C(ai) f(iliei) parentibus sueis. + Van Sextus Julius, Lucius Julius en Marcus Julius, zoons van Gaius, voor hun ouders. St. Remy (FR), CIL XII 1012, 1e eeuw v. Chr.
68 (graf van Claudia Extrikata) Haec cum scriberem, lacrimis atramentum temperaui. Dulcissima mater filiis salutem. Quid statis et recitatis titulum monumenti mei? XLV annis uobis uixi, in XLVI excidi, quando datum est. + Toen ik dit schreef heb ik met de inkt verdund met tranen. Ik, allerliefste moeder, groet mijn kinderen. Wat staan jullie daar en lezen jullie dit grafschrift van mij voor? Vijfenveertig jaar heb ik voor jullie geleefd, op mijn zesenveertigste ben ik weggevallen, toen mij dat gegeven was. Cherchell (DZ), DE 8144.
69 Garrula cum uenerit nobis in mente loquella incendis uarios uiscera nostra focos. Pulcher in aspectu ludebas in aula parentum cunctorum gaudens blandus amator eras. Eheu quam misera contundis ossa sepulchri, fimbria parentum altera flamma cremas. + Wanneer je gebabbel en gekwebbel ons in gedachten komt zet je ons hart met allerlei gloed in brand. Een mooi jongetje was je, als je zo speelde in je ouderlijk huis. Iedereen maakt jij vrolijk en wond jij om je vinger. Ach, wat beknel jij je arme botten in het graf: met een tweede vuur brandt jij je ouders’ ingewanden. Rome, DI 4748, in een handschrift overgeleverd. Metr.
70 Rapta sinu matris iacet hic miserabilis infas ante nouem plenos lunae quam uiueret orbes. + Ontrukt aan je moeders schoot ligt hier een arm meisje, nog voordat ze negen volle maanden had geleefd. Rome, CE 397, 1e eeuw, in een handschrift overgeleverd. Metr.
71 Hic Optata sita est, quam tirtia rapuit aestas. Lingua, manu numquam dulcior ulla fuit. + Hier is Optata gelegen, weggerukt in haar derde zomer. In woorden of gebaren was er nooit een zoeter kind. Rome, CE 2124, DI 4756. Metr.
72 (graf van Flavia Amoena) Vt rosa amoena homini est quom primo tempore floret, quei me uiderunt, seic ego amoena fui. + Zoals voor een mens een roos mooi is in haar eerste bloeitijd, zo was ik, voor wie mij hebben gezien, mooi. Rome, CE 967, 1e eeuw v. Chr. Metr.
73 (graf van Maria Victorina) Bis nonam carptura rosam mihi decidit aetas, heu dolor, et uernum maculauit funus Aprilem. + Toen ik mijn tweemaal negende roos ging plukken, viel ik weg. Ach, wat een verdriet: april bezoedeld door een lente-begrafenis. Rome, CE 1966 A, DI 104. Metr.
74 (graf van Calliste, ‘de Mooiste’) Calliste mihi nomen erat, quod forma probauit. Annus ut accedat, ter mihi quintus erat. Grata fui domino, gemino dilecta parenti. Septima languenti summaque uisa dies. Causa latet fati, partum tamen esse loquontur, sed quaecumque fuit, tam cito non merui. + Calliste was mijn naam, en mijn schoonheid maakte die waar. Met één jaar erbij nog was ik drie maal vijf geworden. Ik was graag gezien bij mijn meester, geliefd bij beide ouders, Zeven dagen lag ik ziek, en dat was de laatste dag die ik zag. De lotsoorzaak is onduidelijk. ’t Moest zo zijn, heet het dan. Maar wat het ook was, zo snel had ik dat niet verdiend. Rome, CE 1035. Metr.
Verder een kort fragment plus verwijzing in KBO Ziezo van juli 2007, p.3 (krant van Katholieke Ouderenbond Brabant) Een signalement verscheen verder in: De stem van het boek 19,2008,1 door K.S. Conclusie: 'prachtig verzorgde uitgave'. =============== PAPIEREN
KERKHOF VOL MENSEN Wie de gewone man en vrouw uit de oudheid aan het woord wil laten, kan niet om de tienduizenden grafopschriften heen die gelukkig bewaard zijn gebleven en die uit alle lagen van de bevolking komen. Het zijn onmisbare bronnen als je een sociale geschiedenis met een menselijk gezicht van Athene en Rome wil schrijven. Niet toevallig maakt ook Fik Meijer in **Vreemd volk** enkele keren gebruik van deze bronnen in steen. Vincent Hunink, de meest productieve vertaler van Griekse en Latijnse teksten uit de Lage Landen, verzamelde in zijn tweetalige **Levend in steen** ongeveer zevenhonderd Romeinse grafteksten of delen daarvan. Dat leverde een op veel bladzijden ontroerend boek op, een papieren kerkhof vol met mensen die wensten dat hun naam werd vereeuwigd. Veel Romeinen van alle rangen en standen vonden een eigen grafschrift, hoe onhandig en vol fouten ook, belangrijker dan ons soort mensen met het voorgeprogrammeerde “Rust zacht, lieve bompa” en “We vergeten je nooit”. Het gamma is breed: het gaat van “Alexio, bibliothecaris des keizers” tot hele gedichten, minibiografietjes en dreigementen van de machteloze dode aan het adres van kandidaat-grafschenners. Simpelweg pakkend zijn de grafschriften voor kinderen en verrassend die voor dieren, opmerkelijk is de directheid van veel teksten en de onzekerheid die eruit spreekt over wat er na de dood komt. Veel rechtstreekser kan het contact met de gevoelens en gedachten van oude Romeinen niet meer worden, en dat is volgens Hunink “misschien wel het hoogste wat met de studie van een ‘dode taal’ bereikt kan worden”. Zijn funeraire collectie is het resultaat van voelbaar liefdewerk.' recensie
door G. B e r v e l i n g 'zeer gevarieerde keuze...' 'Als je de teksten tot je laat doordringen, komt als het ware heel de maatschappij langs en hoor je de mensen zelf' 'Vincent Hunink (Radboud Universiteit Nijmegen) leverde niet alleen een prachtige vertaling, maar wijst geïnteresseerden heel vakkundig ook op taalkundige details. Een korte inleiding en een nawoord maken dit indrukwekkende boek echt 'af'. Verzorgde, gebonden uitgave met leeslint.' =============== recensie
door Robert D u t h o y (Univ. Gent) '...
Enkele detailonnauwkeurigheden buiten
beschouwing gelaten, is de vertaling
uitstekend hoewel het hier om teksten gaat die
niet altijd gemakkelijk in vlot
Nederlands om te zetten zijn.
=============== recensie
door Charles V e r g e er 'Vincent
Hunink is een bijzonder vertaler. Niet alleen is
de kwaliteit van zijn
vertalingen buiten kijf, maar hij vertaalt
gelukkig vaak teksten die onze
aandachten verdienen, maar zelden krijgen. In de
Bibliotheca Latina Archaica
onlangs de brokstukken van de tekst van de Annalen
van Quintus Ennius. Nu
verzorgde hij weer een mooi uitgegeven editie
van Romeinse grafinscripties.
Omkranste slaafjes zouden hem dagelijks moeten
komen toezingen en druiven en
wijn aanreiken. Bij ontstentenis daarvan brommen
wij wat. =============== recensie
door J o o r i s V a n H u l l e De bespreker beschrijft de beide boeken in detail, met vrij uitvoerige voorbeelden. Twee oordelende citaten over Levend in Steen tot slot: '(...) De
selectie die Vincent Hunink maakte voor zijn Levend
in Steen biedt in
zijn onderlinge samenhang een verantwoord en
overtuigend beeld van een van de
belangrijkste aspecten van de dodencultus in de
antieke Romeinse wereld. =============== recensie
door F l o r i s O v e r d u i n Na een uitvoerige beschrijving van de inhoud van het boek volgt een evaluatie: 'Voor
wie is dit boek interessant? De ±700
grafinscripties bieden een fors aanbod van
teksten die voor elke oud-historicus
interessant zijn, al was het maar omdat de
bundel een heel aardige doorsnee lijkt te
geven van wat het oude materiaal te
bieden heeft. Daarbij moet uiteraard wel
gezegd worden dat de grafschriften
hoofdzakelijk op basis van hun literaire
merites geselecteerd zijn en niet
primair als representatieve selectie voor een
bronnenboek. Wie de bundel
bovendien als bronnenboek wil raadplegen zal
zich gehinderd voelen door het
beperkte aantal categorieën, wat het zoeken
niet vergemakkelijkt. Dit doet
echter niets af aan het feit dat de moderne
lezer in deze collectie een schat
aan materiaal bijeenvindt, helder vertaald,
net verzorgd en fraai uitgegeven in
een ruime opmaak. Inleiding en nawoord zijn
informatief, waarbij ook aandacht is
voor de leesbeleving van dit soort teksten. De
meer zakelijke kant, zoals
bijvoorbeeld de sociaal-economische dimensie
van Romeinse grafinscripties, is
voor de historicus waarschijnlijk wat minder
bevredigend behandeld. Wie echter
belangstelling heeft voor een vrij directe
kennismaking met ‘echte
Romeinen’, en niet enkel met een
wetenschappelijke blik deze teksten benadert,
zal in Levend in steen veel van zijn
gading vinden. ============= recensie
door
B e r t S e l t e r 'De
nieuwe Hunink' is stilaan een begrip
in de Lage Landen. De vertaler kan ondertussen
bogen op een indrukwekkende reeks
klassieke vertalingen, die nog jaarlijks met
enkele werkstukken uitgebreid
wordt, en mag gelden als ÚÚn van de meest
productieve ontsluiters van de
Latijnse literatuur voor het nederlandstalige
publiek. Zijn recentste
onderneming was het opstellen van een nieuwe,
tweetalige bloemlezing van
Latijnse grafinscripties. Het resultaat is een
elegant vormgegeven, stevig
gebonden en goed in de hand liggend boekwerk,
dat een rist degelijke vertalingen
van zeer uiteenlopende antieke grafschriften
herbergt. De basis voor het boek
was de Duitse bloemlezing van G. Pfohl, maar
één en ander is door de
bloemlezer van dienst grondig veranderd, zowel
op vlak van thematische
groepering als van presentatie. En dit ten
goede. ============ uit de korte
recensie door J o e r i F a c
q '(...) Laat u ontroeren door wat echte Romeinen ons te vertellen hebben...' ============
latest changes here:
17-09-2017
|
|
