Rond het jaar 100 na Christus schreef de Romeinse generaal en bestuurder Frontinus een fascinerende tekst over de aquaducten van de stad. Hij geeft daarin een historisch overzicht van de bouw ervan, een beschrijving van de diverse aquaducten, inclusief technische details over capaciteit, leverantie. Ook gaat hij in op gevallen van fraude en allerhande regelingen en bepalingen. Dat levert een uniek document op.

Waarom Frontinus zijn boek publiceerde is niet evident. En wat is het eigenlijk? Een beleidsnota? Een blauwdruk voor nieuwe maatregelen? Een juridische bestandsopname? Of een historisch overzicht van een liefhebber? Tegenwoordig zijn geleerden geneigd om achter de zakelijke beschrijvingen ook een politieke boodschap te zien.

De lezer komt intussen aardig wat interessante bijzonderheden te weten. Over afmetingen van aquaducten, hoeveelheden water die de stad in kwamen, en zelfs over het legertje slaven en ambtenaren dat voor het onderhoud zorgde. De grootheid van Rome wordt voor veel mensen vooral zichtbaar in de grote bouwwerken zoals de aquaducten. In het boek van Frontinus krijgen we als het ware een kijkje daarop van binnenuit.

De vertaling van Vincent Hunink is de eerse integrale vertaling in het Nederlands. De tekst wordt voorafgegaan door een heldere inleiding door historicus en archeoloog Nathalie de Haan.

De vertaling werd in september 2013 genomineerd voor de NKV Homerus-prijs 2013 (Prijs voor het Nederlandstalige boek gepubliceerd gedurende het voorbije jaar, dat het best erin is geslaagd een brug te slaan tussen de Oudheid en het nu), en eindigde op de tweede plaats.

Tekstvoorbeelden

De aquaducten bereiken Rome allemaal op een ander niveau. Sommigen stromen dan ook naar hooggelegen plaatsen, terwijl andere niet naar de toppen kunnen worden gevoerd. (Er zijn trouwens ook heuvels geleidelijk aangegroeid door puin als gevolg van veelvuldige branden.)

Vijf aquaducten hebben een hoogte waardoor hun water tot in alle stadsdelen kan komen, zij het dat sommige een hogere druk bereiken dan andere. Het hoogst is de Nieuwe Anio, daarna komt de Claudia. De derde plaats is voor de Julia, de vierde voor de Tepula en de Marcia is <in deze groep> de laatste.

Op haar beginpunt heeft de Marcia zelfs het niveau van de Claudia. Maar de ingenieurs van vroeger hebben haar op een lager peil laten eindigen. Misschien hadden zij de kunst van het nivelleren nog niet geheel ontwikkeld, misschien ook brachten zij waterstromen met opzet ondergronds om eenvoudige onderschepping ervan door vijanden te voorkomen; toentertijd voerde men nog veelvuldig oorlog tegen de Italiërs. Tegenwoordig is het beleid anders. Op bepaalde plaatsen, waar aquaducten door ouderdom zijn vervallen, zijn de ondergrondse omwegen rond dalen niet gehandhaafd. Ter verkorting worden de dalen dan met vaste onderbouw en boogconstructies overbrugd.

De zesde plaats is voor de Anio Vetus. Ook die zou best de hogergelegen stadsdelen kunnen voorzien als zij overal waar dalen of laagten dat vereisen hoog bleef door middel van vaste onderbouw en boogconstructies.

De volgende qua niveau is de Virgo, en daarna de Appia. Beide komen vanuit de omgeving van de stad en hebben dus niet zo'n grote hoogte kunnen bereiken.

De laagste van allemaal is de Alsietina, die Trastevere en de laagstgelegen gebieden bedient.

Zes van deze waterstromen worden aan de Via Latina, nog voor de 7e mijlsteen, opgevangen in overdekte verzamelbassins. Daar kunnen ze zogezegd op adem komen en hun bezinksel afzetten. Er zitten ook meetvoorzieningen in waarmee van elk het waterdebiet wordt berekend.