VincentHunink

HOME | VERTALINGEN | ALLE PUBLICATIES | INDEX | CONTACT

BERNARDUS VAN CLAIRVAUX
GOD LIEFHEBBEN
de diligendo Deo

vertaald door Vincent Hunink
ingeleid door Wim Verbaal
Kok, Kampen 2010; tweede druk 2011

95 blz; ISBN 978 90 435 1770 6
 

De heilige Bernard van Clairvaux (1090 - 20 augustus 1153) was een Franse abt en een leidende figuur in de kloosterorde van de Cisterciënzers. In 1113 trad Bernard tot de Cisterciënzer orde toe. Al drie jaar later kreeg hij de opdracht om een dochterklooster te stichten. Hij gaf het de naam Claire Vallée, 'Clairvaux' in het huidige Luxemburg.

Behalve een invloedrijk geestelijke en bestuurder heeft Bernard ook naam gemaakt als schrijver. Een van zijn bekendste en meest geliefde werken is 'De diligendo deo', 'over het liefhebben van God'. Daarin behandelt hij de vraag hoe mensen zich moeten verhouden tot God. De kern van Bernard's antwoord staat al in de openingsregels op bladzijde 1: "U wilt dus van mij horen waarom wij van God moeten houden, en hoe. Dan zeg ik: de reden om van God te houden, dat is God. En de mate waarin? Mateloos moet het zijn!"

Niettemin werkt Bernard de vraag naar het hoe en wat van onze liefde voor God vervolgens uitvoerig uit. Het traktaat bevat onder meer een uiteenzetting over de vier 'trappen van liefde'. Het kent verder enkele mystieke passages, waar Bernard in lyrische bewoordingen schrijft over, bijvoorbeeld, de 'eeuwige geestelijke dronkenschap' in de hemel, of het jezelf verliezen in mystieke schouwing.

Rugtekst boek:

Mensen bejegenen God met respect, met geloof. Maar moeten zij dat ook met liefde? Waarom verdient God liefde van de mens? En hoe kan die liefde gestalte krijgen?

Over deze fundamentele vragen schreef de grote Middeleeuwse denker em kloosterstichter Bernardus van Clairvaux (1090-1153) een beroemd geworden traktaat. Het geldt als een van de mooiste mystieke teksten uit de westerse traditie. In een rijke stijl, die evengoed lyrisch en beeldrijk is als nuchter en helder, voert Bernardus de lezer mee. Tot over de grenzen van taal en menselijke ervaring.

Flaptekst boek:

God liefhebben dankt zijn beroemdheid vooral aan zijn diepe inhoud en pakkende stijl. Via heel simpele vragen weet Bernardus van Clairvaux al vanaf de eerste pagina door te dringen tot een mystieke kern. Hij probeert te omschrijven wat echte liefde voor God is, en waarom mensen die liefde voor God zouden moeten hebben. En waar andere mystici zich misschien zouden verliezen in onnavolgbaar gestamel blijft Bernardus ook in zijn meest bevlogen, lyrische passages rationeel en beheerst. Zo maakt hij een glashelder onderscheid tussen een viertal 'trappen' van liefde. Met als hoogste liefde: die voor mensen omwille van God. In die meest belangeloze vorm van liefde wordt de mens, zoals Bernardus het zegt, 'vergoddelijkt'.

Bij dat alles benadrukt Bernardus, verrassend genoeg, het belang van het lichaam. En in warme bewoordingen schildert hij de eeuwigdurende vreugde als de Bruidegom ons uitnodigt aan zijn feestmaal. In het onsterfelijke leven na de dood raken mensen geestelijk in vervoering door oneindige overvloed, staan zij in vuur en vlam voor God. 

Bondig en diepgaand, bijbels en persoonlijk, nuchter en 'dronken': God liefhebben is dat alles tegelijk. Ook in de 21 eeuw maken Bernardus' denkkracht en taalvermogen grote indruk.

FRAGMENTEN

WARE LIEFDE

[17] Van God houden blijft niet zonder beloning. Ook al moet die beloning niet het doel zijn waarom we van Hem houden. Ware liefde kan niet met lege handen blijven staan, maar het is geen handel: Zij is niet uit op eigenbelang (1 Korintiërs 13:5). Ware liefde is ware genegenheid, geen zakelijke overeenkomst. Niet te verkrijgen op afspraak, en ook zelf krijgt zij niets op die manier. Spontaan komt zij opzetten en zij laat een mens spontaan reageren.

Ware liefde is zichzelf genoeg. Zij heeft haar beloning al: datgene waarnaar zij echt uitgaat. Want gaat je liefde eigenlijk naar iets uit omwille van iets anders? Dan houd je duidelijk van dat achterliggende doel van je liefde, niet van het middel daartoe. Paulus verkondigt het evangelie niet om te eten, maar hij eet om het evangelie te verkondigen. Dat is omdat zijn liefde niet uitgaat naar eten, maar naar het evangelie. Ware liefde zoekt geen beloning maar verdient die.

Een beloning wordt natuurlijk wel in het vooruitzicht gesteld van wie nog niet liefheeft, en is verschuldigd aan wie al wel liefhebt en wordt daadwerkelijk gegeven aan wie volhoudt. Zo is het tenslotte ook wanneer wij pleiten voor minder belangrijke zaken. Wij gebruiken beloften of beloningen om onwilligen te stimuleren, niet bij mensen die zich spontaan melden.

Moet je soms iemand cadeaus geven om hem te laten doen wat hij uit zichzelf al graag wil? Dat is toch ondenkbaar? Wie honger heeft, bijvoorbeeld, hoef je er nooit toe te bewegen om te eten. Wie dorst heeft zal willen drinken. En een moeder, ja, die zal toch altijd het kind van haar schoot de borst willen geven! (vgl. Jesaja 49:15). Of stel, je suggereert iemand een hek te zetten om zijn eigen wijngaard, een geultje te graven rond zijn boom, of zijn eigen huis op te bouwen. Werk je dan soms met met een verzoek of een beloning? Dat is toch ondenkbaar!

Des te meer geldt dit voor voor de liefde tot God. Een hart dat van God houdt zoekt geen andere beloning voor zijn liefde dan Hem. En doet het dat wel, dan houdt het beslist van dat andere, niet van God.

OPGAAN IN GOD

[27] Gelukkig wie het heeft verdiend de vierde trap te bereiken. Daarop houdt de mens alleen van zichzelf omwille van God. (...)

Gelukzalig en heilig noem ik de mens aan wie het gegeven is zoiets in zijn sterfelijk leven af en toe te ervaren, of ook maar eenmaal, en dan nog in een flits, amper een enkel moment. Jezelf in zekere zin verliezen alsof je niet bestaat, geen bewustzijn meer van jezelf hebben, jezelf ontledigen (vgl. Filippenzen 2:7), bijna tot nul te worden teruggebracht, dat hoort bij een hemelse levensstaat en niet bij menselijke emoties.

En mag enige sterveling dit soms in een flits, zoals gezegd, en voor een ogenblik ervaren, dan voelt hij meteen wat anders: de jaloezie van deze boze wereld en onrust door de slechtheid van de dag. Dit lichaam van de dood weegt dan zwaar, hij krijgt last van lichamelijke noden, verval en aftakeling breken zijn kracht. En wat nog sterker en heftiger doorwerkt: broederlijke liefde roept hem terug.

Vreselijk, hij keert dan noodgedwongen terug naar zichzelf en valt terug op wat bij mensen hoort en in zijn ellende schreeuwt hij het uit: Ik ongelukkige mens! Wie zal mij bevrijden uit dit lichaam dat mij ten dode opschrijft? (Romeinen 7:24).
 

Recensies

'De (..) beginwoorden van het beroemde traktaat (...) krijgen in de vertaling van Vincent Hunink hun oorspronkelijke scherpte en schoonheid terug. De hele tekst ademt diezelfde directheid en precisie. Een climax vormen de trappen van liefde van het derde en laatste hoofdstuk. Ook hier die kristalheldere klank: ("...")
In een korte verantwoording achteraan licht Vincent Hunink zijn vertaalstijl toe: "Ik heb onder meer gestreefd naar uiterste transparantie en zo groot mogelijke verstaanbaarheid. Zeker bij een mystieke tekst als deze vind ik het belangrijk dat de taal zo min mogelijk 'in de weg zit'."
De vertaler slaagde uitstekend in zijn opzet. Een oud document heeft hij weten te ontdoen van het stof der tijden. Het traktaat nodigt daardoor niet alleen uit tot persoonlijke lectuur maar ook tot voordracht. Met enige verbeelding zie je de witte monnik zijn tekst met retorische virtuositeit over de hoofden van zijn jeugdig publiek uitstrooien.
(...)
God liefhebben is wereldliteratuur. Dit is voortreffelijke mystiek, waarin de schrijver de mens wijst op zijn ingeboren waardigheid en op de liefde als meest volkomen uitbloei van de humanitas. De inleiding van Wim Verbaal, een prominent Bernarduskenner, plaatst de tekst van God liefhebben in zijn literaire en historische kader. De verzorgde uitvoering door uitgever Kok, compleet met stofwikkel, onderstreept nog eens dat liefde onschatbaar blijft. Of met de woorden van Bernardus: "Heilige, reine liefde! Heerlijk zoete emotie, zuivere en geklaarde wilsconcentratie! Ja, geklaarder en zuiverder naarmate er niets eigens meer in achterblijft, en zoeter en heerlijker naarmate alles wat zij waarneemt goddelijk is. Zo'n emotie krijgen, dat is vergoddelijking."

uit de recensie door G u e r r i c   A e r d e n   o c s o  in De Kovel, monastiek tijdschrift voior Vlaanderen en Nederland 13, juni 2010, p.98-9

===

'Een van de beroemdste traktaten van Bernardus van Clairvaus is De diligendo Deo. Uit dat traktaatje komen de beroemde zinnen: de reden om God lief te hebben is God en de mate waarin dat moet gebeuren is mateloos. Het gaat met andere woorden om een parel van de Westerse mystiek waarin Bernardus de kwestie van de liefde bespreekt: waarom God moet bemind worden en hoe. De uitgave is bijzonder verzorgd! Een kleine hardcover met een klare bladspiegel. Een beknopte toelichting in de inleiding en slechts enkele voetnoten. Werkelijk een aanradertje. In deze reeks verschijnen trouwens meerdere mystieke traktaatjes, o.a. Thomas a Kempis.'

ES op www.christusrex.be

latest changes here: 17-9-2017

HOME VH / vincenthunink.nl

(c) 2017 V. Hunink

copyright statement  / contact